ประวัติศาสตร์วิกฤตต้มยำกุ้ง เกิดมายังไง? อะไรคือหนี้ IMF ? | Point of View

สรุปวิกฤตการณ์ต้มยำกุ้ง (ปี 1997)

Key Concepts:

• เสรีนิยมใหม่ (Neoliberalism): แนวคิดที่รัฐบาลควบคุมเศรษฐกิจให้น้อยที่สุด ปล่อยให้กลไกตลาดทำงาน
• โลกาภิวัตน์ (Globalization): แนวคิดที่โลกทั้งใบเป็นโลกเดียวกัน การสื่อสารทำให้โลกหดเล็กลง
• ค่าเงิน: มูลค่าของเงินตราสกุลหนึ่งเมื่อเทียบกับอีกสกุลหนึ่ง มีผลต่อการลงทุนระหว่างประเทศ
• Plaza Accord: ข้อตกลงระหว่างประเทศเพื่อปรับค่าเงิน ทำให้ค่าเงินเยนแพงขึ้น
• วิเทศธนกิจ (BIBF): นโยบายลดค่าธรรมเนียมเพื่อให้กู้เงินจากต่างประเทศได้ง่ายขึ้น
• การตรึงค่าเงิน: การที่รัฐบาลกำหนดค่าเงินบาทให้คงที่เมื่อเทียบกับเงินดอลลาร์
• กองทุนสำรองระหว่างประเทศ: ทรัพย์สินต่างประเทศที่ส่วนกลางถือไว้ ใช้ในการรักษาเสถียรภาพค่าเงิน
• ฟองสบู่: ภาวะที่ราคาสินทรัพย์สูงเกินมูลค่าที่แท้จริง
• การโจมตีค่าเงิน: การที่นักลงทุนเทขายเงินสกุลหนึ่ง ทำให้ค่าเงินนั้นลดลง
• IMF (International Monetary Fund): กองทุนการเงินระหว่างประเทศ ให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่ประเทศสมาชิก
• Asian Financial Crisis: วิกฤตการณ์ทางการเงินที่เกิดขึ้นในเอเชีย

1. ที่มาและปัจจัยที่นำไปสู่วิกฤต

• ยุคเสรีนิยมใหม่และโลกาภิวัตน์ (1980s): แนวคิดเหล่านี้ส่งเสริมการลงทุนข้ามชาติ ทำให้ไทยเปิดประเทศและมีนโยบายเศรษฐกิจเสรีมากขึ้น
• Plaza Accord: ทำให้ค่าเงินเยนแพงขึ้น ส่งผลให้ค่าเงินในเอเชียตะวันออกแพงตาม ยกเว้นประเทศไทย
• นโยบายของไทย:
  • วิเทศธนกิจ (BIBF) (1992): ลดค่าธรรมเนียมการกู้เงินจากต่างประเทศ กระตุ้นให้คนกู้เงินมาลงทุน
  • การตรึงค่าเงินบาท: กำหนดให้ 1 ดอลลาร์สหรัฐ = 25 บาท ทำให้ดูเหมือนไม่มีความเสี่ยงด้านค่าเงิน
• การเก็งกำไร: คนกู้เงินจากต่างประเทศมาลงทุนในอสังหาริมทรัพย์และปล่อยกู้ต่อ โดยหวังผลกำไรระยะสั้น
• ภาวะฟองสบู่: ราคาอสังหาริมทรัพย์สูงเกินจริง คนแห่ซื้อเพื่อเก็งกำไร ไม่ได้สนใจมูลค่าที่แท้จริง
• หนี้ต่างประเทศ: หนี้ที่คนไทยติดต่างชาติเพิ่มขึ้นจาก 40,000 ล้านบาท (1992) เป็น 80,000 ล้านบาท (1997)

2. สัญญาณเตือนภัย

• ค่าเงินบาทที่ไม่สอดคล้องกับความเป็นจริง: ตามกลไกตลาด ค่าเงินบาทควรจะอ่อนค่ากว่า 25 บาทต่อดอลลาร์
• เงินทุนระยะสั้น: เงินที่เข้ามาในประเทศส่วนใหญ่เป็นสินเชื่อระยะสั้น ไม่ใช่การลงทุนระยะยาว
• เศรษฐกิจที่โตจากการเก็งกำไร: ไม่ได้โตจากการผลิตและการส่งออกที่แท้จริง

3. การโจมตีค่าเงินและการลอยตัวค่าเงินบาท

• การโจมตีค่าเงินบาท: นักวิเคราะห์ (เช่น จอร์จ โซรอส) เตือนว่าค่าเงินบาทจะไม่มีค่า ทำให้คนเทขายเงินบาท
• การใช้ทุนสำรองระหว่างประเทศ: รัฐบาลใช้เงินทุนสำรองฯ เพื่อตรึงค่าเงิน แต่เงินทุนสำรองฯ ลดลงอย่างรวดเร็ว
• การลอยตัวค่าเงินบาท (2 กรกฎาคม 1997): รัฐบาลประกาศลอยตัวค่าเงินบาท ทำให้ค่าเงินบาทอ่อนค่าลงอย่างมาก (จาก 25 บาท เป็น 56.1 บาทต่อดอลลาร์)

4. ผลกระทบจากวิกฤต

• หนี้สินเพิ่มขึ้น: หนี้ของคนที่กู้เงินจากต่างประเทศเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่า
• ธุรกิจล้มละลาย: ธุรกิจที่ไม่สามารถแบกรับภาระหนี้ได้ต้องปิดตัวลง
• คนตกงาน: คนจำนวนมากตกงานเนื่องจากธุรกิจปิดตัว
• สถาบันการเงินล้ม: ธนาคารและสถาบันการเงินมีหนี้เสียจำนวนมาก ทำให้ต้องปิดตัวลง (56 แห่ง)
• หนี้สาธารณะเพิ่มขึ้น: รัฐบาลต้องตั้งกองทุน FIDF เพื่อช่วยเหลือสถาบันการเงิน ทำให้รัฐบาลเป็นหนี้ 1.4 ล้านล้านบาท
• ผลกระทบทางสังคม: คนฆ่าตัวตาย, เจ้าสัวตกงาน, คนไม่มีเงินจ่ายหนี้ (วลี "ไม่มี ไม่หนี ไม่จ่าย")
• ผลกระทบต่อภูมิภาค: วิกฤตการณ์ลุกลามไปยังประเทศอื่น ๆ ในเอเชีย (เกาหลีใต้, ฮ่องกง, อินโดนีเซีย) กลายเป็น "Asian Financial Crisis"

5. การฟื้นฟูเศรษฐกิจ

• การกู้เงินจาก IMF: IMF ให้เงินกู้แก่ประเทศไทย แต่มีเงื่อนไขที่ต้องปฏิบัติตาม (ลดงบประมาณ, เปิดให้ต่างชาติลงทุน, ลดค่าแรง, ขึ้นภาษี)
• การส่งเสริมการท่องเที่ยว: การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) เปิดตัวแคมเปญ "Amazing Thailand" (1998)
• การส่งออก: ค่าเงินบาทที่อ่อนค่าทำให้สินค้าไทยราคาถูกลงในสายตาชาวต่างชาติ

6. บทสรุป

วิกฤตการณ์ต้มยำกุ้งเป็นวิกฤตเศรษฐกิจครั้งใหญ่ที่ส่งผลกระทบต่อประเทศไทยในหลายด้าน เกิดจากปัจจัยหลายอย่าง ทั้งจากภายนอกและภายในประเทศ การแก้ไขวิกฤตต้องใช้เวลานาน และมีต้นทุนทางสังคมและเศรษฐกิจที่สูงมาก แม้ว่าประเทศไทยจะใช้หนี้ IMF หมดแล้ว (2003) แต่หนี้สาธารณะที่เกิดจากวิกฤตครั้งนั้นยังคงอยู่จนถึงปัจจุบัน (ประมาณ 7 แสนล้านบาท) วิกฤตการณ์ต้มยำกุ้งเป็นบทเรียนสำคัญที่ทำให้ประเทศไทยต้องระมัดระวังในการดำเนินนโยบายเศรษฐกิจ และให้ความสำคัญกับการสร้างความเข้มแข็งให้กับเศรษฐกิจภายในประเทศ