Giáo sư Tôn Thất Tùng - Người thầy thuốc vĩ đại của Việt Nam

Key Concepts

• Phẫu thuật gan (Liver surgery)
• Phương pháp Tôn Thất Tùng (Ton That Tung's method)
• Cắt gan có kế hoạch (Planned liver resection)
• Chất độc Dioxin (Dioxin)
• Nghiên cứu về tác hại của chất độc Dioxin (Research on the harmful effects of Dioxin)
• Y học kháng chiến (Resistance medicine)
• Sản xuất Penicillin và Strepomicin trong điều kiện kháng chiến (Penicillin and Streptomycin production during the resistance war)
• Viêm tụy cấp tính và phẫu thuật (Acute pancreatitis and surgery)
• Giải thưởng Tôn Thất Tùng (Ton That Tung Award)

Hành trình đến với nghề y (Journey to the Medical Profession)

• Giáo sư Tôn Thất Tùng sinh năm 1912 tại Thanh Hóa, xuất thân trong gia đình quý tộc nhà Nguyễn. Cha ông là cụ Tôn Thất Niệm, Tổng đốc Thanh Hóa.
• Năm 1931, ông học tại trường Bưởi ở Hà Nội và sống trong nhà giáo sư Hồ Đắc Di.
• Ông cảm nhận sâu sắc nỗi khổ của người dân dưới chế độ thuộc địa, điều này thúc đẩy ông muốn học ngành y để có thể làm một nghề tự do, không lệ thuộc vào triều đình hay chính quyền thực dân.
• Năm 1935, khi mới 23 tuổi, ông đã thường xuyên đến mổ xác tại viện giải phẫu do giáo sư Hill phụ trách.
• Năm 1938, ông đấu tranh đòi chính quyền thực dân tổ chức cuộc thi nội trú cho các bệnh viện ở Hà Nội và trở thành người duy nhất trúng tuyển xuất sắc trong kỳ thi đầu tiên.
• Từ năm 1935 đến 1939, ông phát hiện ra giun trong gan của một người bệnh và phẫu tích kỹ lưỡng cơ cấu của lá gan bằng dụng cụ thô sơ.
• Trong 4 năm, ông mổ hơn 200 gan người chết, phẫu tích và vẽ lại sơ đồ, đạt đến trình độ phẫu tích đặc biệt bằng nạo gan, có thể phơi chân tất cả các mạch máu trong gan chỉ trong 15 phút và cắt bất cứ bộ phận nào của gan chỉ trong không đầy 10 phút.
• Ông viết và bảo vệ thành công luận án tốt nghiệp bác sĩ y khoa về cách phân chia các mạch máu của gan, được tặng huy chương bạc của Đại học Paris.

Phương pháp Tôn Thất Tùng và những trở ngại ban đầu (Ton That Tung's Method and Initial Obstacles)

• Ông đưa ra giả thuyết táo bạo về việc tìm và buộc tất cả các mạch máu trong gan trước khi cắt gan.
• Ca mổ đầu tiên theo phương pháp Tôn Thất Tùng được thực hiện năm 1939, nhưng báo cáo gửi tới viện hàn lâm phẫu thuật Paris bị công kích và bác bỏ.
• Chủ nhiệm khoa phẫu thuật trung tâm viện Emilier Rox nhận xét rằng ý tưởng của Tôn Thất Tùng quá mới nên chưa được thấu hiểu.
• Sự thất vọng này khiến ông bỏ bãng công trình này đến tận 20 năm.
• Từ năm 1936 đến 1945, ông công bố 63 công trình trên các tạp chí y học của Pháp.

Đóng góp trong chiến tranh và xây dựng nền y học nước nhà (Contributions During the War and Building the National Healthcare System)

• Tháng 8 năm 1945, ông tham gia cướp chính quyền của Pháp ở bệnh viện Phủ Doãn.
• Ông viết cuốn sách "Viêm tụy cấp tính và phẫu thuật," cuốn sách y học đầu tiên của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
• Ông được gặp và phụ trách khám bệnh cho Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bác Hồ đặt tên cho con trai ông là Bách.
• Năm 1947, ông và giáo sư Hồ Đắc Di xây dựng trường Đại học Y kháng chiến tại Chiêm Hóa Tuyên Quang.
• Năm 1949, giáo sư Đặng Văn Ngữ mang về hai chủng nấm Penicillin và Strepomicin. Ông đề nghị sản xuất thuốc kháng sinh dưới dạng filat nước lọc.
• Ông cho thành lập nhóm nghiên cứu giúp giáo sư Đặng Văn Ngữ, xây dựng nhà xưởng ngay trong trường y.
• Ông và Đặng Văn Ngữ được tặng thưởng huân chương kháng chiến hạng ba.
• Ông tham gia hầu hết các chiến dịch như sông Lô, Hoàng Hoa Thám, Điện Biên Phủ để cứu chữa thương binh và nhân dân.
• Sau giải phóng Hà Nội, ông cải tạo bệnh viện Phủ Doãn thành bệnh viện hiện đại với 350 giường và 60 chuyên gia.
• Năm 1958, ông thực hiện thành công ca mổ tim đầu tiên ở Việt Nam.
• Năm 1965, ông sử dụng thành công máy tim phổi nhân tạo trong khi mổ tim.

Sự trở lại với phẫu thuật gan và công nhận quốc tế (Return to Liver Surgery and International Recognition)

• Năm 1952, giáo sư người Pháp Laap Jacob thành công khi cắt gan bằng cách buộc các cuống mạch máu ở gan trước khi cắt.
• Ngày mùng 5 tháng 5 năm 1961, giáo sư Tôn Thất Tùng cắt thùy gan phải của một ca ung thư sơ chỉ trong 6 phút, nhanh hơn nhiều so với phương pháp của Lot Jacob (3-4 tiếng).
• Phương pháp của ông khác ở chỗ ông tìm các bạch máu và ống mật ở ngay trong gan qua tổ chức gan ung thư bị ông bóp vỡ để thắt lại trước khi mổ.
• Ông công bố công trình trên tạp chí Lancetes ở London, gây chấn động lớn.
• Ông xin thôi giữ chức Thứ trưởng Bộ Y tế để tập trung vào phẫu thuật.
• Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của sự can đảm, kiên trì, và thông thạo chuyên môn cũng như ngoại ngữ trong nghiên cứu khoa học.
• Những người phản đối ông dần dần quay sang ca ngợi ông là cha đẻ của phương pháp cắt gan có kế hoạch.
• Cuốn sách phẫu thuật cắt gan của ông được dịch và in ra nhiều thứ tiếng.
• Ông được bầu làm viện trưởng Viện hàn lâm phẫu thuật của Paris, viện sĩ viện hàn lâm y học Liên Xô.
• Năm 1977, ông được Viện hàn lâm phẫu thuật Paris tặng huy chương phẫu thuật quốc tế Lan Longer.

Nghiên cứu về tác hại của chất độc Dioxin (Research on the Harmful Effects of Dioxin)

• Ông nhận thấy những đặc điểm dị biệt ở gan của các bệnh binh được chuyển từ chiến trường miền Nam ra Bắc điều trị do ảnh hưởng của chất độc da cam.
• Ông nghiên cứu trên 836 người từ chiến trường miền Nam bị giải chất độc, phát hiện ảnh hưởng độc hại của chất dixin tới thế hệ tương lai về các mặt như thần kinh học, phôi thai học, di truyền học và bệnh lý thần kinh.
• Năm 1979, chính quyền Mỹ buộc phải đặt vấn đề về việc nghiên cứu tác hại của chất diệt cỏ đối với những cựu binh sĩ Mỹ đã tham chiến ở Việt Nam.
• Năm 1983, hội thảo quốc tế về tác hại của các chất diệt cỏ diễn ra tại thành phố Hồ Chí Minh.

Kết luận (Conclusion)

Giáo sư Tôn Thất Tùng đã có những đóng góp to lớn cho ngành y học Việt Nam và thế giới, đặc biệt trong lĩnh vực phẫu thuật gan và nghiên cứu về tác hại của chất độc Dioxin. Ông là một nhà khoa học tài năng, dũng cảm, kiên trì và luôn đặt tính mạng của bệnh nhân lên hàng đầu. Ông qua đời năm 1982 và được vinh danh bằng nhiều hình thức khác nhau, trong đó có giải thưởng Tôn Thất Tùng về y học.