Cuộc đời và sự nghiệp FIDEL CASTRO - Lá cờ đầu chống chủ nghĩa đế quốc của châu Mỹ | Hải Stark

Key Concepts

Fidel Castro, chủ nghĩa đế quốc, Cách mạng Cuba, CIA, quan hệ Cuba-Việt Nam, chủ nghĩa Mác, Hose Marti, phong trào 26 tháng 7, Fulgencio Batista, Vịnh Con Lợn, khủng hoảng tên lửa Cuba, cấm vận thương mại, chủ nghĩa xã hội, phúc lợi xã hội, xóa mù chữ.

Thời Trẻ và Giáo Dục

• Tên đầy đủ và ngày sinh: Fidel Alejandro Castro Ruz, sinh ngày 13 tháng 8 năm 1926 tại Biran, tỉnh Oriente.
• Gia đình: Cha là Angel Castro Earis, người Tây Ban Nha, một cựu binh và sau này là chủ trang trại. Fidel ít chịu ảnh hưởng từ gia đình, đặc biệt là cha.
• Giáo dục:
  • Học tại trường Lael, sau đó chuyển đến trường nam sinh Dolores của dòng Tên.
  • Tốt nghiệp trường Dolores năm 1941.
  • Năm 1945, học ngành luật tại Đại học Havana.
• Tính cách và tư tưởng:
  • Nổi loạn, chống đối bất công từ nhỏ.
  • Kiên định, miệt mài, chăm chỉ.
  • Ngưỡng mộ các nhà cách mạng Cuba, hình thành tư tưởng chống chủ nghĩa đế quốc và phản đối sự can thiệp của Mỹ.
  • Không sùng đạo dù được rửa tội theo Công giáo.
• Ví dụ: Việc Phidel gửi nhiều bài dự thi thơ ca và vận động bạn bè để bài của mình được chọn cho thấy thiên phú chính trị từ sớm.

Giai Đoạn Hoạt Động Chính Trị Đầu Tiên (1940s)

• Chỉ trích chính phủ: Lên án tình trạng tham nhũng và bạo lực dưới thời Tổng thống Ramón Grau.
• Gia nhập Đảng Nhân dân Cuba: Năm 1947, gia nhập đảng do Eduardo Chibás thành lập, một chính khách nổi tiếng với chủ trương công bằng xã hội và chống tham nhũng.
• Định hướng chính trị: Nhận thức được cách mạng cần bối cảnh phù hợp, Phidel muốn tuyên truyền tư tưởng cách mạng thông qua truyền thông và ghế đại biểu Quốc hội.
• Tình hình chính trị rối loạn: Sự tồn tại của hai thế lực mạnh (MSR và UIR) gây bất ổn chính trị, Tổng thống Grau không thể kiểm soát.
• Ví dụ: Việc Grau chỉ định lãnh đạo của UIR và MSR vào lực lượng cảnh sát quốc gia làm gia tăng xung đột giữa các băng đảng.
• Hoạt động trong Đảng Nhân dân: Vận động tích cực cho Chibás, được xem là người kế thừa sự nghiệp chính trị của Chibás.
• Quan hệ với các thế lực chính trị: Khéo léo qua lại với MSR và UIR mà không cam kết với bên nào.
• Tư tưởng: Theo chủ nghĩa Mác và lấy tư tưởng của José Martí làm kim chỉ nam.
• Nguy cơ và quyết định: Bị MSR coi là kẻ thù, bị chính phủ và MSR ra tối hậu thư phải từ bỏ lập trường chống chính phủ hoặc rời trường. Phidel quyết định rời Cuba để tìm cách trở về với đầy đủ phương tiện làm cách mạng.

Cuộc Viễn Chinh Dominica và Sự Kiện Bogota (1948)

• Tham gia cuộc viễn chinh: Tham gia cuộc viễn chinh xâm nhập Cộng hòa Dominica để lật đổ Tổng thống Rafael Trujillo.
• Thương lượng với MSR: Để tham gia, Phidel phải đình chiến hoặc ký giao kết với MSR.
• Hủy bỏ cuộc viễn chinh: Cuộc viễn chinh bị hủy bỏ do Trujillo biết kế hoạch và yêu cầu Mỹ can thiệp. Phidel trốn thoát và trở về Havana.
• Tiếp tục tuyên truyền chống chính phủ: Tham gia các cuộc biểu tình phản đối chính phủ Grau.
• Bị cảnh sát đánh: Bị cảnh sát đánh trong một cuộc biểu tình lớn vào tháng 5 năm 1948.
• Thành lập Hội Sinh viên Mỹ Latinh chống Đế quốc: Tham gia hội nghị chuẩn bị tại Bogota, Columbia, do chính phủ Perón của Argentina khởi xướng.
• Bạo động ở Bogota: Vụ ám sát thủ lĩnh phe cánh tả Jorge Eliécer Gaitán gây ra bạo động, hủy hoại việc tổ chức hội nghị sinh viên.
• Tăng danh tiếng: Sự kiện Bogota giúp Phidel nổi tiếng hơn ở Cuba, được xem là nhân vật chính trị tầm cỡ quốc tế.

Kết Hôn và Tốt Nghiệp (1948-1950)

• Vận động cho Chibás: Tiếp tục vận động cho Chibás trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1948, dù là người theo chủ nghĩa Mác.
• Kết hôn và có con: Kết hôn với Mirta Díaz-Balart vào tháng 10 năm 1948 và có con trai đầu lòng vào tháng 9 năm 1949.
• Đọc sách và đào sâu tư tưởng: Đọc nhiều sách của Lenin, Marx và Engels, tư duy về việc thay đổi chính trị Cuba bằng cách mạng vô sản.
• Tốt nghiệp luật: Tốt nghiệp với bằng luật vào tháng 9 năm 1950.

Hoạt Động Chính Trị và Pháp Lý (1950-1952)

• Chính phủ suy đồi: Chính phủ của Tổng thống Prío ngày càng suy đồi, các băng đảng hoành hành.
• Chỉ trích chính phủ: Phidel lên án việc chính phủ trả tiền cho các băng đảng để giảm bạo lực.
• Lánh nạn ở Mỹ: Sau bài diễn văn chỉ trích, Phidel phải trốn sang Mỹ một thời gian.
• Thành lập văn phòng luật: Thành lập văn phòng luật để hỗ trợ người nghèo và yếu thế.
• Tuyên truyền và công kích chính phủ: Thường xuyên nói chuyện trên đài tiếng nói, công kích chính phủ Prío và lên án bất công xã hội.
• Phản đối gửi quân sang Triều Tiên: Phản đối việc Tổng thống Prío nghe theo Mỹ gửi quân sang tham chiến ở Triều Tiên.
• Cái chết của Chibás: Cái chết của Thượng nghị sĩ Chibás làm thay đổi tình hình chính trị, Phidel hy vọng có thể thay thế vị trí của Chibás.

Đảo Chính Batista và Phong Trào 26 Tháng 7 (1952-1956)

• Gặp gỡ Batista: Batista yêu cầu gặp riêng Phidel, có vẻ muốn lôi kéo ông.
• Đảo chính Batista: Ngày 10 tháng 3 năm 1952, Batista đảo chính thành công, lật đổ Tổng thống Prío.
• Lên kế hoạch cách mạng: Phidel bắt đầu lên kế hoạch cho phong trào của mình, sau này được gọi là phong trào 26 tháng 7.
• Hoạt động song song: Hoạt động bí mật và công khai chống đối Batista.
• Chiêu mộ lực lượng: Lãnh đạo các thành viên và cảm tình viên đảng chính thống.
• Từ chối hợp tác với Đảng Cộng sản: Phidel không mặn mà với việc liên minh với Đảng Cộng sản.
• Bản tuyên ngôn phê phán Batista: Viết bản tuyên ngôn phê phán Batista và lan truyền nó.
• Đệ đơn kiện Batista: Đệ đơn kiện Batista lên tòa án hiến pháp về tội vi phạm hiến pháp.
• Kế hoạch tấn công Moncada: Phidel đưa ra kế hoạch tấn công vào doanh trại Moncada tại Santiago và Bayamo để giành vũ khí.
• Tấn công Moncada thất bại: Ngày 26 tháng 7 năm 1953, cuộc tấn công Moncada thất bại, nhiều người bị bắt.
• Tự bào chữa tại tòa: Phidel tự bào chữa tại tòa, đệ đơn kiện ngược lại các sĩ quan chính phủ.
• Bị kết án tù: Phidel bị kết án 15 năm tù giam.
• Phóng thích tù nhân chính trị: Năm 1955, chính phủ Batista phóng thích toàn bộ tù nhân chính trị, bao gồm cả Phidel.
• Chuẩn bị lật đổ Batista: Anh em nhà Castro kết giao với những người lưu vong tại Mexico để chuẩn bị lật đổ Batista.
• Gặp Che Guevara: Tháng 6 năm 1955, Phidel gặp Ernesto "Che" Guevara và mời ông tham gia cách mạng.
• Huấn luyện quân sự: Quân của Phidel Castro bắt tay vào huấn luyện cho cuộc xâm nhập.
• Bị bắt tại Mexico: Phidel, Raúl và Che cùng nhiều thành viên khác bị chính quyền Mexico bắt vào tháng 6.
• Trở về Cuba: Cuối tháng 11 năm 1956, Phidel và 80 người khác đi trên tàu rời Mexico trở về Cuba.
• Đổ bộ và tấn công: Ngày 2 tháng 12, tàu đến Cuba và các chiến binh đổ bộ. Ba ngày sau, quân của Batista tấn công và hầu hết các chiến sĩ đều bỏ mạng.

Chiến Tranh Du Kích và Lật Đổ Batista (1956-1959)

• Thành lập tập thể lãnh đạo: Phidel, Raúl và Che sống sót và thành lập tập thể lãnh đạo quân du kích.
• Làn sóng phản đối Batista: Làn sóng phản đối chính phủ Batista ngày càng tăng.
• Lệnh cấm vận vũ khí của Mỹ: Mỹ áp lệnh cấm vận vũ khí tới chính phủ Batista từ ngày 14 tháng 3 năm 1958.
• Chiến tranh du kích thành công: Quân nổi dậy của Phidel ngày càng phát triển nhờ chiến lược chiến tranh du kích.
• Đài phát thanh bí mật: Thiết lập đài phát thanh bí mật Radio Rebelde để tuyên truyền.
• Chiến dịch tấn công của Batista thất bại: Chiến dịch tấn công lớn của Batista vào dãy núi Sierra Maestra thất bại.
• Phản công và thắng lợi: Lực lượng của Phidel bắt đầu phản công, giành được nhiều thắng lợi.
• Tiến về Santa Clara: Ba cánh quân nổi dậy của Che Guevara, Camilo Cienfuegos và Jaime Vega tiến về Santa Clara.
• Hợp lực với các lực lượng kháng chiến: Cánh quân của Che Guevara hợp lực với các lực lượng kháng chiến khác.
• Tấn công Santa Clara: Hai cánh quân của Che Guevara và Camilo tấn công Santa Clara và đánh bại quân chính phủ.
• Batista tẩu thoát: Ngày 1 tháng 1 năm 1959, Batista tẩu thoát khỏi Havana đến Cộng hòa Dominica.
• Tiếp quản Santiago de Cuba: Phidel đàm phán để tiếp quản quyền kiểm soát Santiago de Cuba.
• Manuel Urrutia làm chủ tịch lâm thời: Phidel thông báo Manuel Urrutia được cử làm chủ tịch lâm thời Cuba.
• Tiến vào Havana: Các cánh quân của Che Guevara và Camilo tiến về Havana, Phidel đến Havana vào ngày 8 tháng 1.

Nhà Lãnh Đạo Cuba (1959-2006)

• Thực hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa: Phidel bắt đầu thực hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa.
• Hợp nhất các đảng: Năm 1961, các đảng và phong trào cách mạng hợp nhất thành các tổ chức cách mạng hợp nhất, sau đổi tên thành Đảng Cộng sản Cuba.
• Trở thành thủ tướng: Tháng 5 năm 1959, Phidel trở thành thủ tướng.
• Tịch thu và quốc hữu hóa: Tiến hành tịch thu bất động sản tư nhân, quốc hữu hóa các cơ sở công cộng.
• Quan hệ với Mỹ xấu đi: Thái độ của Mỹ với chính phủ Phidel xấu đi sau các vụ xử tử và quốc hữu hóa.
• Tuyên bố tình cảm với chủ nghĩa cộng sản: Tháng 10 năm 1959, Phidel công khai tuyên bố tình cảm với chủ nghĩa cộng sản.
• Thỏa thuận viện trợ với Liên Xô: Tháng 5 năm 1960, Cuba ký thỏa thuận viện trợ đầu tiên cho Liên Xô.
• Kế hoạch lật đổ của Mỹ: Mỹ bắt đầu lên kế hoạch lật đổ chính phủ của Phidel và áp đặt lệnh cấm vận thương mại.
• Sự kiện Vịnh Con Lợn: Âm mưu xâm lược Cuba của những người Cuba lưu vong thất bại vào tháng 4 năm 1961.
• Tuyên bố Cuba là nhà nước xã hội chủ nghĩa: Tháng 5 năm 1961, Phidel tuyên bố Cuba là một nhà nước xã hội chủ nghĩa.
• Khủng hoảng tên lửa Cuba: Liên Xô đặt tên lửa đạn đạo tầm trung ở Cuba, gây ra cuộc khủng hoảng tên lửa năm 1962.
• Thỏa thuận rút tên lửa: Liên Xô và Mỹ ký thỏa thuận rút tên lửa khỏi Cuba và Thổ Nhĩ Kỳ.
• Cấm vận ngoại giao và thương mại: Mỹ áp đặt lệnh cấm vận ngoại giao và thương mại hoàn toàn lên Cuba vào năm 1963.
• Giúp đỡ Việt Nam: Cuba giúp đỡ Việt Nam về nhiều mặt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
• Tuyên bố vì Việt Nam: Phidel tuyên bố vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình.
• Ủng hộ các phong trào chống đế quốc: Phidel ủng hộ các phong trào chống đế quốc thuộc thế giới thứ ba.
• Giúp đỡ Angola và Nam Phi: Cuba cung cấp trợ giúp quân sự cho các lực lượng ủng hộ Liên Xô tại Angola và Nam Phi.
• Quan hệ với các nước Mỹ Latinh và châu Âu: Cuba cải thiện quan hệ với các nước Mỹ Latinh và liên minh châu Âu.
• Quan tâm đến phúc lợi xã hội: Phidel quan tâm đến giáo dục và y tế, xóa mù chữ và cung cấp dịch vụ y tế miễn phí.
• Các vụ ám sát: Nhiều vụ ám sát nhắm vào Phidel được cho là do CIA đạo diễn.

Cuối Đời và Di Sản (2006-2016)

• Thôi chức vụ: Năm 2006, Phidel xin thôi các chức vụ trong chính phủ do sức khỏe suy yếu.
• Raúl Castro thay thế: Raúl Castro thay thế Phidel đảm nhiệm các chức vụ.
• Qua đời: Phidel qua đời vào ngày 25 tháng 11 năm 2016 ở tuổi 91.
• Di sản:
  • Quan điểm trái ngược: Bị truyền thông phương Tây coi là nhà độc tài, nhưng được người dân Cuba coi là anh hùng dân tộc.
  • Người bạn của thế giới thứ ba: Được nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia thuộc thế giới thứ ba, coi là người bạn mang lại nhiều sự giúp đỡ.
  • Nhân vật chính trị đặc biệt: Được các nhà sử học coi là một trong những nhân vật chính trị khác thường và đáng nhớ nhất thế kỷ 20.

Kết Luận

Fidel Castro là một nhân vật lịch sử phức tạp và gây tranh cãi, người đã lãnh đạo cuộc Cách mạng Cuba và có ảnh hưởng sâu sắc đến chính trị thế giới. Dù bị chỉ trích vì các chính sách độc đoán, ông vẫn được ngưỡng mộ vì sự kiên định, tinh thần chống đế quốc và những đóng góp cho phúc lợi xã hội của người dân Cuba.